Snowden’in Cynefin modeli hakkında bilgim vardı ama modelin ne olduğunu aracım arıza yaptığında anladım.
Kasislerden geçerken ya da bozuk bir yolda giderken önden tıkır tıkır bir ses geliyordu. Ne olduğunu sormak ve öğrenmek için özel bir servise götürdüm. Ön takım değişmesi gerektiğini ve hatırladığım kadarıyla da 1.250 TL masrafı olduğunu söylemişlerdi.
Aklıma Snowden’in etkili bir karar vermek için önerdiği çerçeve geldi. Acaba sorunum bu firma için karışık mı yoksa aşikar bir problem mi?
Öğrenmenin en iyi yolu başka bir yere daha göstermekti. İstanbul İkitelli Organize Sanayi’de bir usta önerdiler. Usta aracı kaldırdı, 2-3 yerini inceledi. Askı Rotlarının değişmesi lazım, dedi. Hatta problemin ne olduğunu gösterdi. 80 TL askı rotu ve 20 TL de işçilik alacağını söyledi.
Bir şeyi bilmek, anlamak değildir. Açıkçası modeli biliyordum ama ilk kez anlamıştım.
Şimdi özellikle "hangi konuda Design Thinking çalışması yapacağız" diye sorulduğunda etkili karar vermek için Snowden’in modelinden faydalanıyorum.
Etkili Kara Vermek İçin Snowden’in Cynefin Modeli
* Cynefin Model. (“Kü-ne-vin” diye okunur),
Şirketin problemler hakkında düşünme ve onlardan öğrenme şekli, başarının sırlarından birisidir. Cynefin Modeli problemler hakkında nasıl düşündüğümüzü ve nasıl kararlar verdiğimizi bize gösteren faydalı bir modeldir.
“Karmaşık” durumu “karışık” ve “aşikar“a doğru ittirebilmek öğrenmeye ve çözmeye yardımcı olur.
Aşikar problemler: Sebebi ve sonucu belli olan durumlardır. Uzmanlık gerektirmez ve ne yapılacağı önceden belirlenmiştir. Örneğin, banka kartının şifresini unutan bir müşterinin çağrı merkezin aradığında ilgili görevli kişinin bu durumda ne yapılacağını bilir ve hızlıca yönlendirir.
Karışık: Sebep-sonuç ilişkisi nettir ama herkes göremez. Probleme neden olan birkaç kök sebep vardır. Bunları uzman kavrar ve karşı önlemlerle karşılık verir.
Örneğin: Araba çalışmıyor. Bunlar birkaç nedenden dolayı meydana gelebilir. İncelenip gerçek problem bulunur. Uzmanlık gerektirir.
Karmaşık: Neden-sonuç ilişkisi ile çözülmesi mümkün değildir. Geçmişi detaylı incelemek, algılamak, gelecek ile ilgili doğru tahminlemeyi kolaylaştırır. Tek başına çözülemez paydaşların birlikte bir araya gelerek sorunu birlikte deneyerek bulurlar ve olası çözümler getirirler.
Problemde ve çözümde belirsizlik var. Bedeli ve ne kadar süreceği de belli değil.
Örneğin, Müşterinin kalitesiz olduğunu söyleyerek ürünü iade etmesi. Müşterinin kaliteyi nasıl tanımladığı ve neye değer verdiğini bulmak ve buna yönelik çalışmalar yapmak paydaşlar arasında işbirliği gerektirir.
Kaotik: Karmaşık sorunlara benzer ama farkı aciliyettir. Gemi hızla su alıyordur ve neden su aldığını inceleme ve sondala yapma zamanı yoktur. Paydaşlar hızlıca öncelikler belirler ve aksiyona geçer.
Kargo teslimatların gecikmesi ve müşterilerin şikayetlerinin artması problemini ele alalım. Ekip, problemin kök nedenini anlamaya çalışması, tartışması ve hiç aksiyon alamaması sonucunda şirketin sahibinin “ben gemi batıyor diyorum, önce deliği nasıl kapatırız, diye düşünüyorum. Siz ise uzun vadeli başka problemlere yönelik proje önerileri ile geliyorsunuz” çıkışı benim kaotik problemi ne olduğunu anlamamı sağladı.
Kariyer hayatım boyunca her kademeye yönelik gelişim planları hazırladım. Sizin için de bir gelişim planı önerim var.
Gelişim Planı
1. Gün içerisinde karşılaştığınız problemleri hangi etki alanında olduğunu belirlemeniz ve ardından özelliklerine göre uygun eylemi seçmeniz gerekmektedir.
Problemin etki alanını belirlemenizde yardımcı sorular:
· Bu duruma neyin sebep olduğunu biliyor musunuz?
· Durum kontrol altında mı?
· Onun hakkında ne kadar bilgin var?
· Çözümü uzman bilgisi gerektiriyor mu?
Aşağıdaki kutucuklara karşılaştığınız problem durumlarınızı yazınız.
Karmaşık problemlerin olması her zaman gelişmeye ve öğrenmeye devam ediyoruz, anlamı taşır.
Mustafa Aydın
Yararlanılan Kaynaklar:
İnsan Odaklı Tasarım, Uğur Cem Yıldız
Cynefin Model, http://cevikofis.com/2020/11/07/cynefin-model/
Comments